คุณค่าของการไม่มีคุณค่า  ถ้ามีบทเรียนดังกล่าวก็น่าสนใจไม่น้อย
คุณค่าเกี่ยวของกับจริยศาสตร์ แต่การประเมินค่า มีทั้งศิลป์และศาสตร์
จะว่าไปปรัชญาเอง ก็เป็นทั้งศิลป์และศาสตร์ (Art&Science) ได้ 
คุณค่าของการไม่มีคุณค่า  อาจหมายถึง ประโยชน์ของการไม่มีค่า
แม้แต่สิ่งไม่มีค่า ก็มีคุณค่า  มีประโยชน์งั้นเหรอ
แม้แต่ความว่างเปล่าก็ยังไม่ว่างเปล่า งั้นเหรอ
การกล่าวแบบนั้น ดูเป็นพาราด็อกซ์  ดูวนเวียนซับซ้อน
และมีความหมายอะไรบางอย่าง
ในการกล่าวนั้น มีการเปรียบเทียบในแง่ มีคุณค่ากับไม่มีคุณค่า
แต่จะมีที่อยู่เหนือเส้นแบ่ง  อย่างปรัชญาจีน เหลาจื๊อ เต๋า
มีขาว มีดำ มีสิ่งที่อยู่เหนือขาว-ดำ
การศึกษาปรัชญาตะวันออกอย่างจีนก็ไม่เลวนัก
แต่วิธีการศึกษานั้นน่าเบื่อมาก  หนังสือที่เข้าใจยากน่าเบื่อ
การฟัง-การดู  สัมผัสที่มากกว่าการอ่าน  ช่วยคลายเบื่อได้บ้าง
ปัญหาของคำถามที่ว่า คุณค่าคืออะไร จะใช้อะไรมาประเมินได้
ภววิสัย หรืออัตวิสัย  เจตนาหรือผลลัพธ์  จะใช้วิธีใดประเมิน
ส่วนใหญ่มักจะใช้กฏเกณฑ์ร่วมกันทางสังคม
เช่น เงินตราแลกเปลี่ยนสินค้า ก็ใช้ร่วมกันในแต่ละสังคม
ไม่ใช่ใครนึกจะใช้อะไรมาแทนก็ได้ตามใจชอบ
แต่ก็จะมีบ้างที่ข้อตกลงกันในกลุ่มไม่ใช้เงินตรา
มันก็เป็นเรื่องข้อตกลงในกลุ่มในสังคมอยู่ดี
เช่นนั้น  แม้แต่คำว่า คุณค่า ก็เป็นสิ่งที่สังคมประเมินจากกฎเกณฑ์ที่กำหนด
ความดีจะมีคุณค่าก็ต่อเมื่อ ในสังคมนั้นกำหนดให้ความดีมีคุณค่า
สังคมคือสิ่งที่หล่อหลอมตัวตน  คนที่แปลกแยกจากสังคมอาจเห็นต่างในบางแง่
การนิยามสิ่งๆหนึ่งรวมทั้งกำหนดคุณค่าสิ่งใดๆ ล้วนต้องการมติของสังคม
ถ้าจะบอกว่า สิ่งที่เคยกำหนดให้ไม่มีคุณค่า กลายเป็นสิ่งมีค่า ก็ต้องผ่านมติ
เขียนไปเขียนมาชักเครียด  ขอหลบหนีไปหาความบันเทิงเริงใจ :P